Blog: De positie van de adviseur na de Panama Papers

Het valt te verwachten dat de Belastingdienst niet alleen vragen zal stellen aan belastingplichtigen die in de Panama Papers worden genoemd, maar ook aan hun adviseurs. We bevelen adviseurs aan de eigen positie tijdig en kritisch tegen het licht te houden.

De nieuwsberichten over de Panama Papers beheersen al langere tijd de voorpagina’s van dag- en weekbladen. Dat loopt uiteen van berichten over bekende personen die in de Panama Papers worden genoemd tot de publicatie van een database waarin vrij gezocht kan worden op persoon, plaats enzovoort. Dat is nogal opmerkelijk. Waar wij in Nederland gewoon zijn dat belastingaangelegenheden op anonieme basis worden behandeld, speelt recht op privacy in dit verband kennelijk geen rol.

Dat is begrijpelijk vanuit het perspectief van de onderzoeksjournalisten van het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) en de klokkenluider die de grote hoeveelheid informatie doorspeelde aan de Süddeutsche Zeitung. Deze ‘John Doe’, zoals hij/zij zich noemt/noemen, doet in een gepubliceerde verklaring een moreel appel op overheden om strafrechtelijke gevolgen te verbinden aan de Panama Papers, in het bijzonder voor de medewerkers van Mossack Fonseca, de Panamese law firm waarvan zeer veel cliëntinformatie is gepubliceerd.

Niettemin is het gebrek aan privacy wel opvallend omdat al snel de opvatting wordt aangehangen dat wanneer iemand in de Panama Papers wordt genoemd, er wel iets ‘mis’ zal zijn. Een aanname die nog door een rechter moet worden vastgesteld. Hoe dat ook zij, feit is dat de Panama Papers zich ook op grote belangstelling van belastingdiensten mag verheugen.

De Finse regering probeert bijvoorbeeld de nationale publieke omroep te dwingen tot openbaarmaking van alle gegevens uit de Panama Papers. Dat geldt ook voor de Nederlandse Belastingdienst dat zich met een informatieverzoek heeft gemeld bij het dagblad Trouw. In Nederland heeft de Belastingdienst vervolgens na de publicatie van de database door ICIJ een groep medewerkers vrijgemaakt die zich richt op onderzoek naar Nederlandse belastingplichtigen.

Het valt te verwachten dat de Belastingdienst niet alleen vragen zal stellen aan belastingplichtigen die in de Panama Papers worden genoemd, maar ook aan hun adviseurs. Die zullen dan waarschijnlijk gaan over hun rol bij de advisering en implementatie van structuren. Dan komt in beeld in hoeverre dat door de fiscale beugel kan, met andere woorden: is er sprake van fiscaal toelaatbaar handelen, belastingontwijking dan wel belastingontduiking? Wanneer de Belastingdienst vragen stelt, komt de vraag aan de orde welke informatie wel en niet aan de Belastingdienst moet worden verstrekt. Is bijvoorbeeld een verschoningsrecht van toepassing? Is dat een wettelijk verschoningsrecht of een informeel verschoningsrecht?

Als sprake kan zijn van belastingontduiking in de zin dat gesteld kan worden dat opzettelijk een onjuiste aangifte is ingediend, dan komt de positie van de adviseur rechtstreeks in beeld. Hij moet zich dan rekenschap geven van zijn eigen positie in de discussie. Een aantal mogelijke consequenties komt in beeld.

Is er sprake van een meldingsplichtige transactie in de zin van de Wwft? De Hoge Raad heeft geoordeeld dat belastingfraude een gronddelict voor een melding kan zijn, maar wanneer is dat het geval? Regelmatig is de vraag of er wel opzet (één van de eisen voor belastingfraude) in het spel is, dan wel dat beargumenteerd kan worden dat sprake is van een verdedigbaar standpunt. De adviseur doet er verstandig aan vast te stellen of dat laatste het geval kan zijn.

Ook kan de adviseur te maken krijgen met boeterechtelijke en strafrechtelijke verantwoordelijkheid. Daarvoor is regelgeving in de AWR opgenomen. Ook hier speelt de pleitbaarheid van het standpunt een grote rol. De Belastingdienst heeft recent aangegeven speciale aandacht te schenken aan ‘facilitators’: personen die stelselmatig onjuiste informatie (bijvoorbeeld aftrekposten) opnemen in aangiften. In het kielzog van dat project is het voor de hand liggend dat adviseurs die betrokken zijn bij belastingontduiking in de Panama Papers evenzeer extra aandacht van de Belastingdienst zullen krijgen. Het is aan te bevelen voor adviseurs de eigen positie in dit verband kritisch tegen het licht te houden.

Heeft u vragen over dit onderwerp? Wij gaan graag met u in gesprek.